Anneke: “Je moedertaal is vaak de taal die je het meest ontroert”

“Mamma zegt dat ik een ‘meisje’ ben. Pappa zegt dat ik een ‘Mädchen’ ben en de andere mensen zeggen dat ik een ‘girl’ ben. Maar ik ben gewoon Sophie” zei mijn oudste dochter terwijl we samen voor deze blog nadachten over de betekenis van taal en meertalig opvoeden.

Moedertaal raakt je hart

De taal waarin je bent opgevoed is onlosmakelijk verbonden met je identiteit. Toen ik 41 weken zwanger was en lichamelijk en emotioneel op knappen stond kon ik een stoer verhaal houden als mensen “how are you?’ vroegen. Maar bij een Nederlandse vriend die een welgemeend “hoe gaat het?’ vroeg barstte ik in tranen uit. Als ik “I love you” tegen mijn meisjes zeg meen ik het wel, maar “ik hou van je” gaat veel dieper. Je moedertaal is vaak de taal die je, ook al spreek je het bijna nooit meer, het diepste ontroert.

Het spreken van mijn moedertaal tegen mijn eigen kinderen voelt het meest natuurlijk. Om deze reden vind ik het schandalig dat ik in een artikel las over het taaladvies aan een Syrische moeder. Zij was nog niet zo lang in Nederland en was net begonnen met Nederlandse lessen. Haar werd aangeraden om maar geen Armeens meer met haar kinderen te praten zodat haar kinderen gelijk Nederlands konden leren. Als ze zich daaraan zou houden zou dat de communicatie met haar kinderen enorm beperken en hem heel oppervlakkig maken. Bovendien leren haar kinderen er geen beter Nederlands van. Ook al zou deze moeder heel erg haar best doen, het beste wat ze haar kinderen zou kunnen bieden is een gebroken versie van het Nederlands.

‘I like kleuren on the papier’

Mijn dochter van bijna twee begint met praten. En er rollen, zoals bij alle kinderen die leren praten,  soms echte pareltjes uit haar mond. Haar zinnen waarin de volgorde niet helemaal klopt en haar zelfbedachte of verkeerd uitgesproken woorden zijn stuk voor stuk het opschrijven waard. Het is bij zo’n beginnend pratertje soms lastig om te begrijpen wat ze bedoelen. Wat het bij mijn dochters extra lastig maakt is dat ze 3-talig worden opgevoed. Soms denk ik dat ik ze niet versta totdat ik besef dat ze gewoon een andere taal praten.

Ik ben Nederlandse in hart en nieren en het meegeven van de Nederlandse taal en cultuur vond ik enorm belangrijk. Al was het alleen al om het feit dat het toch wel leuk is als je gewoon met je opa en oma kan praten. Mijn man komt uit Namibie en is met de Duitse taal en cultuur opgevoed. In Zuid Afrika waar wij wonen zijn 11 officiele talen en waar wij wonen is Engels de meest gesproken taal.

Kiezen voor een meertalige opvoeding

De keuze om onze kinderen drietalig op te voeden lag daarom voor de hand. Desondanks was het, een van de keuzes waar ik me het meest onzeker over voelde. Wat als ze een enorme taalachterstand zouden krijgen? Of door onze schuld pas heel laat zouden leren praten? Of stel je voor dat ze niet een van de talen echt goed zouden leren? En alles altijd door elkaar zouden halen?

Dat er iets mis zou gaan stond voor menig pseudo-deskundige die we over onze plannen vertelden vast. (Als het om opvoeden gaat heeft tenslotte iedereen een mening. En heeft iedereen wel een artikeltje gelezen waardoor ze instant-deskundige zijn.) Ik vond het ook heel spannend om, naast af en toe bezoek of opa en oma aan de telefoon, de enige te zijn die Nederlands zou praten met mijn kinderen. Zou ik het wel goed doen? Er zou tenslotte niemand zijn die alle taalfouten die ik maak zou kunnen corrigeren. Mijn Nederlands voelde na jaren weg te zijn uit Nederland ook wel een beetje ‘roestig’.

Het effect van meertalig opvoeden

Ondertussen zijn we 3,5 jaar verder en heb ik twee kleine kletskousen in in huis. Ik praat altijd Nederlands met ze. Ik zing Nederlandse liedjes, speel Nederlandse spelletjes en lees Nederlandse boekjes voor. Mijn man doet alles in het Duits. En we zijn onze omgeving dankbaar dat ze Engels spreken zodat de meiden daar ook veel aan blootgesteld worden waardoor ze dat ook heel snel oppikken. De jongste was net een jaar toen we, in het Engels, snel overlegden wie we zouden bellen om die avond te babysitten toen ze begon te protesteren. “pappa, mamma niet weg!”. Balen natuurlijk, want nu hadden we ook voor haar geen ‘geheime taal’ meer.  De oudste kan zich ook in alle talen heel goed uitdrukken. Ook bij de jongste merken we dat ze steeds beter weet wie welke taal praat door de juiste taal terug te praten.

Je moedertaal is vaak de taal die je, ook al spreek je het bijna nooit meer, het diepste ontroert.

In het begin vond ik het het heel spannend om Nederlands te praten in het openbaar. Ik was bang dat mensen het raar zouden vinden. Ik had het gevoel dat ik mensen buitensloot door een taal te praten die ze niet verstonden. Daar moest ik echt even overheen stappen. Ik heb me ook wel eens heel onzeker gevoeld over de drietaligheid in ons gezin.

Ons meertalige kind

Tot een paar maand geleden maakte het niet zo veel uit dat het Engels van mijn oudste een beetje achter liep op haar leeftijdsgenoten. Ineens merkte ik echter dat ze steeds vaker alleen speelde. Waar haar vriendinnetjes met elkaar aan het kletsen en lachen waren zat zij alleen in een hoekje. Ik voelde me schuldig over het feit dat dit vooral kwam doordat ik haar zo nodig met drie talen moest opvoeden. Ik begon te twijfelen of we er wel goed aan deden en overwoog om het Nederlands maar even stop te zetten en met haar alleen nog Engels te praten. Op dat moment leek er bij haar ineens een knop om te gaan. Ineens vond ze het zelfvertrouwen om Engels te praten en sindsdien kletst ze tegen iedereen en speelt ze weer lekker met vriendinnetjes.

Voortschrijdend inzicht

Toen ik op school zat had ik een enorme hekel aan de talen. Ik moest er dan ook veel moeite voor doen om voldoendes te scoren. Na mijn examen beloofde ik mezelf dan ook plechtig dat in mijn leven nooit meer iets met mijn Duits en Engels hoefde te doen. Ik denk dat puber-Anneke met grote ogen zou staan te kijken als ik haar vertelde dat haar kinderen meertalig zouden worden. Veel mensen die onze meiden horen praten vinden het enorm knap, want zo veel talen tegelijk leren is toch heel moeilijk en verwarrend? Gelukkig valt dat heel erg mee.

In de literatuur lees ik wat ik in de praktijk van mijn gezin zie gebeuren. Als puber of volwassene talen leren door rijtjes te stampen en woordjes te leren is helemaal anders dan op jonge leeftijd simultaan verschillende talen leren. Kinderen zijn net sponzen, alles waar ze aan blootgesteld worden zuigen ze op. Maar, en dit is heel belangrijk, ze moeten er, net als een spons, wel voldoende in ondergedompeld worden om het op te kunnen zuigen. Hoe je dat doet en waarom je dat zou doen lees je vrijdag.

Gastblogger en huisfotografe Anneke Jagau woont in Kaapstad. Ze komt uit Nederland en is getrouwd met de Namibische Hartmut. Anneke is moeder van twee dochters en heeft vele passies en hobby’s. Zo traint ze verloskundigen uit townships, is ze onderzoeker, faciliteert ze workshops en is ze fotograaf. Ze deelt graag van wat ze meemaakt tijdens haar ‘mooiste baan’: het moederschap.
Lees ook deze blog van haar.